Deze “ zilveren knots” uit 1795 werd gebruikt bij het trekken van kiezen. Het is een instrument dat de pelikaan volgens het überwurf principe werd genoemd.
Innovaties
In de 17e en 18 eeuw waren er instrumentmakers die verschillende variaties van de pelikaan bedachten, telkens op zoek naar verbeteringen. De innovaties op het gebied van het extractie instrument wilden zij natuurlijk uitproberen bij een gewillige patiënt. De grondlegger van de moderne tandheelkunde, Pierre Fauchard (1678-1761), raadde in zijn publicaties deze handwerkslieden aan, het instrument vooral van tevoren niet aan de patiënt te laten zien om hen geen angst aan te jagen.
Risico botbreuk
Verwonderlijk was een dergelijk advies niet. De bek van de pelikaan werd over de tand ‘geworpen’ aan orale zijde, en de platte kant kwam tegen het tandvlees aan de wangzijde te liggen. De tand werd er als het ware ‘uitgeheveld’. De hoek van de bek ten opzichte van het handvat is te verstellen door aan de knop te draaien. Met de pelikaan kon echter zoveel kracht uitgeoefend worden dat het handteren van het instrument wel enige oefening vergde. Het risico om tijdens de extractie delen van de kaak mee te nemen of een botbreuk te veroorzaken was zo groot dat de tang vooral toegepast werd bij extractie van tanden.
Uitstekende vaardigheden
Deze überwurf pelikaan was onder de tandmeester met uitstekende vaardigheden geliefd. Wie minder bedeeld was met een goede handvaardigheid liet het instrument maar al te graag ongebruikt. In de 19e eeuw verloren de tandmeesters interesse in deze pelikaan.
Auteur
Reina de Raat
Beeld
Gemaakt in opdracht van het Nederlands Tandartsenblad